Wielu inwestorów budujących pływalnię zajmuje się problemem zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom strefy mokrej pływalni dopiero na etapie przygotowań do eksploatacji wybudowanego już w znacznej części obiektu.

Często mylnie utożsamiają to zapewnienie bezpieczeństwa głównie z właściwym wyposażeniem pływalni w sprzęt ratowniczy, pomocniczy, do udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej i kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz oznakowaniem. Wyposażając obiekt w sprzęt i urządzenia niejednokrotnie napotykają na problemy związane z infrastrukturą i architekturą pływalni, których można byłoby uniknąć, wprowadzając na etapie projektowania niezbędne korekty. Doraźne rozwiązywanie tych problemów wiąże się często z dodatkowymi nakładami finansowymi, najczęściej nieprzewidywanymi w budżecie oraz z późniejszym wzrostem bieżących kosztów eksploatacyjnych obiektu.

Pomyśleć o tym wcześniej

O zapewnieniu bezpieczeństwa należy myśleć już na etapie tworzenia koncepcji funkcjonalnej obiektu, a niezbędne korekty wprowadzać w dalszych etapach prac (projektowych i wykonawczych). W naszej ponad dwudziestoletniej działalności kilkakrotnie współpracowaliśmy z inwestorami, wykonując audyt bezpieczeństwa obiektu, rozciągnięty w czasie i powstający równolegle z postępem prac inwestycyjnych – w fazie projektowania, realizacji i uruchamiania ich nowo powstających pływalni. Z perspektywy wielu lat doświadczeń możemy określić ten sposób współpracy za najbardziej optymalny z punktu widzenia wywiązania się inwestora z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa w obiekcie oraz optymalizacji kosztów związanych z realizacją tego obowiązku (zarówno w fazie prowadzenia inwestycji, jak i późniejszej bieżącej eksploatacji obiektu). Im później rozpoczynała się nasza współpraca z inwestorem w tworzeniu rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo użytkownikom obiektu, tym relatywnie większe nakłady finansowe ponosił on albo w fazie budowy (konieczność przeprojektowywania i przebudowy w trakcie trwania inwestycji) albo w późniejszej eksploatacji (konieczność ponoszenia dodatkowych kosztów eksploatacyjnych związanych ze stosowaniem remediów na wadliwie wprowadzone rozwiązania architektoniczne i budowlane). Przeprowadzając audyt w takiej formule nigdy nie zapominamy, że ostateczne decyzje  zawsze należą do inwestora. Nasza rola, jako audytora, powinna się ograniczać do konsultacji i opiniowania projektów pod względem zaproponowanych w nich rozwiązań, dotyczących bezpieczeństwa i późniejszej eksploatacji w aspekcie zabezpieczenia ratowniczego. Nasza aktywność powinna wyrażać się w proponowaniu alternatywnych, korzystniejszych rozwiązań projektowych, mających wpływ na polepszenie warunków bezpieczeństwa i związaną z tym optymalizację nakładów finansowych na późniejszą bieżącą eksploatację obiektu. Wykonując naszą pracę opieramy się przede wszystkim na obowiązujących przepisach prawnych oraz tzw. dobrej praktyce ratowniczej, wykorzystującej aktualną (ciągle zmieniającą się) wiedzę, dotyczącą zagadnień ratownictwa wodnego, udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej i kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz doświadczenia wynikające z eksploatacji różnych obiektów, w tym długofalową analizę zaistniałych na ich terenie wypadków i wprowadzonych w ich następstwie środków zaradczych.

Etap koncepcji funkcjonalnej obiektu

Podstawowe korekty można wprowadzać już na etapie koncepcji funkcjonalnej obiektu, podpowiadając inwestorowi właściwe z punktu widzenia bezpieczeństwa rozwiązania, odpowiadające przyjętej przez niego planowanej koncepcji funkcjonowania pływalni, dotyczącej przede wszystkim:

  • dominującego charakteru obiektu (sportowy, edukacyjny, rekreacyjny),
  • profilu głównych użytkowników (osoby indywidualne, rodziny, klasy szkolne, grupy sportowe, inne grupy zorganizowane),
  • profilu pozostałych użytkowników (osoby niepełnosprawne, rodzice z niemowlętami, małymi dziećmi, kobiety w ciąży, osoby starsze),
  • planowanego charakteru prowadzonych zajęć (w ramach obowiązku szkolnego, dla klubów sportowych, szkoleń ratowniczych, nurkowych, kajakowych, pływackich, zajęć rehabilitacyjnych, rekreacyjnych),
  • planowanych atrakcji wodnych (rodzaju, ilości, umiejscowienia),
  • planowanych pozostałych atrakcji, będących częścią infrastruktury obiektu (saun różnych typów, tężni solankowych, grot solnych, jaskiń śnieżnych, kriokomór, spa i wellness, lodowisk, hal, siłowni, kompleksów fitness, kortów do tenisa i squasha, kręgielni, ścianek wspinaczkowych, boisk wielofunkcyjnych, skateparków),
  • planowanej ilości użytkowników z uwzględnieniem okresu korzystania przez nich z pływalni (dobowego, tygodniowego, miesięcznego, rocznego),
  • wykorzystania wód (termalnych, mineralnych) w funkcjonowaniu pływalni,
  • korzystania z niecek zewnętrznych (całorocznego lub w pewnych okresach),
  • jedno- lub wielopoziomowości części mokrej obiektu.

Te i inne elementy składające się na koncepcję funkcjonalną obiektu rzutują na przyjęcie ramowych rozwiązań w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa, dotyczących m.in.:

  • ilości i rodzaju niecek basenowych,
  • rozmiarów i głębokości niecek basenowych,
  • wzajemnego usytuowania niecek basenowych,
  • możliwości zróżnicowanego wykorzystania niecek, poprzez ich przystosowanie do okresowego montażu urządzeń przenośnych (nawodnych i podwodnych),
  • ilości i rodzaju atrakcji wodnych (podwodnych, nawodnych, zainstalowanych w części lądowej),
  • rozmieszczenia atrakcji wodnych,
  • maksymalnych pojemności stref osobowych,
  • usytuowania szatni dla poszczególnych kategorii klientów (indywidualnych, rodzinnych, grup zorganizowanych, osób niepełnosprawnych, matek z małymi dziećmi),
  • przebiegu ciągów komunikacyjnych, w tym dla grup zorganizowanych,
  • możliwości wykorzystania ciągów komunikacyjnych w akcji ratowniczej i ewakuacyjnej,
  • przebiegu ciągów ewakuacji medycznej, w tym udrożnionego przejazdu dla noszy karetkowych,
  • udogodnień dla osób starszych i niepełnosprawnych (rodzaju i ilości urządzeń, przebiegu ciągów komunikacyjnych dla osób niepełnosprawnych),
  • rozmieszczenia pomieszczeń służby ratowniczej i pomieszczeń do udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy,
  • rozmieszczenia pomieszczeń socjalnych (szatni, umywalni, ubikacji, jadalni) i technicznych służby ratowniczej.

Etap koncepcji architektonicznej i budowlanej obiektu

Przygotowana koncepcja funkcjonalna i przyjęte ramowe rozwiązania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa mają wpływ na opracowanie koncepcji architektonicznej i budowlanej obiektu. Na tym etapie korekty rozwiązań właściwych z punktu widzenia bezpieczeństwa dotyczą przede wszystkim:

  • właściwego oświetlenia nadwodnego i podwodnego (naturalnego i sztucznego) i jego wpływu na bezpieczeństwo użytkowania obiektu, a także komfort i bezpieczeństwo pracy ratowników,
  • specyfiki oświetlenia awaryjnego – dróg ewakuacyjnych (z hal basenowych poprzez szatnie, z wieży zjeżdżalni, z kompleksu saun, z szatni, z trybun, dla noszy karetkowych, itp.), stref otwartych (niecek basenów podestów i schodów wieży zjeżdżalni, komór saun, szatni, sanitariatów i umywalni, trybun, itp.) i stref wysokiego ryzyka (niecek basenów, dyżurki ratowników i punktu udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy, itp.) – występującego w obiektach wyposażonych w niecki basenowe
  • specyfiki oświetlenia zapasowego (w dyżurce ratowników, punkcie udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy),
  • podłoża (rodzaju tworzywa, kąta nachylenia, funkcji, koloru),
  • różnicy poziomów i sposobów jego pokonania (drabinki, schody, pochylnie),
  • wpływu podłoża na korzystanie z niego przez użytkowników i jego właściwości mających wpływ na właściwe prowadzenie akcji ratowniczej,
  • poślizgowości określanej za pomocą współczynnika tarcia,
  • możliwości występowania zastoin wody,
  • ilości i rodzajów planowanych ciągów komunikacyjnych, ich jedno- lub wielokierunkowości, przecinania i nakładania się na siebie,
  • umiejscowienia w pobliżu atrakcji wodnych konstrukcji umożliwiających wywieszenie regulaminów,
  • umiejscowienia konstrukcji umożliwiających zastosowanie luster, wspomagających pracę ratowników,
  • umiejscowienia stanowisk ratowniczych z preferencją konstrukcji stanowiących stałą infrastrukturę obiektu (ilość, rodzaj), zapewniających ratownikowi możliwość niezakłóconej obserwacji całej przypisanej do nich strefy,
  • ograniczenia tzw. przestrzeni martwych niepodlegających nadzorowi służb ratowniczych i porządkowych (osobowemu lub poprzez urządzenia monitorujące),
  • umiejscowienia stanowisk sprzętu ratowniczego i do udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy (ilość, rodzaj),
  • ilości i rozmieszczenia gniazd dźwigu do windowania osób niepełnosprawnych i innych urządzeń, wydzielenia obszarów niekolidujących z ciągami komunikacyjnymi na pozostawienie przez osoby niepełnosprawne wózków, balkoników, czy kul na czas przebywania w wodzie, dostosowania urządzeń do potrzeb osób niepełnosprawnych, możliwości bezpiecznego wejścia/wjazdu i wyjścia/wyjazdu w poszczególne strefy,
  • wydzielenia obszarów wyposażonych w półeczki i wieszaki niekolidujących z ciągami komunikacyjnymi na pozostawienie przez użytkowników klapków i pozostałego wyposażenia  basenowego na czas przebywania w wodzie,
  • ilości, rodzaju, zasięgu i umiejscowienia elementów monitoringu nawodnego i podwodnego (kamer – pracujących w systemie mokrym lub w systemie suchym – monitorów i ekranów), stanowiącego bezpośrednie wsparcie pracy ratowników w hali basenowej, wspomagającego prewencję, obserwację akwenu i czynności ratownicze,
  • umiejscowienia tablic sterujących atrakcjami wodnymi i wyposażenie ich w wyłączniki główne, odcinające zasilanie do wszystkich atrakcji wodnych w hali jednocześnie,
  •  wyposażenia punktu udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy w odpowiednią stałą infrastrukturę techniczną w tym w umywalkę z ciepłą i zimną wodą,
  • usytuowania barierek, murków i innych elementów kanalizujących ruch w strefach oraz uniemożliwiających niekontrolowane wejście od strony cembrowiny basenu w obszar pracy urządzeń i atrakcji wodnych,
  • usytuowania poręczy w newralgicznych miejscach ciągów komunikacyjnych,
  • wyznaczenia i przygotowania miejsc pod umieszczenie oznakowania i informacji odpowiadających wymiarom znaków określonych odpowiednimi przepisami,
  • usytuowania systemów przywoławczych i alarmowych (przycisków i sygnalizatorów akustyczno-wizyjnych), umożliwiających użytkownikom wezwanie pomocy (sauny, jaskinie lodowe, szatnie, umywalnie, toalety dla osób niepełnosprawnych),
  • rodzaju i usytuowania systemów sterowania ruchem na zjeżdżalniach (sygnalizatorów wizyjnych i akustycznych, bramek, szlabanów, kołowrotów, sterowanych ręcznie, za pomocą systemu fotokomórek lub za pomocą systemu zegarów),
  • zainstalowania w obiekcie systemu nagłośnienia, pełniącego funkcję prewencyjną (nadawanie komunikatów i ostrzeżeń) oraz wspomagającego służby ratownicze w sytuacjach wypadkowych (prowadzenia akcji ratowniczej, ewakuacji),
  • stworzenia w pomieszczeniu dyżuru ratowników centrum integrującego poszczególne systemy – radiowęzła, monitoringu wizyjnego, łączności wewnętrznej i zewnętrznej (telefon stacjonarny umożliwiający połączenie z numerami alarmowymi, skomunikowanie drogą przewodową lub bezprzewodową ze stanowiskami ratowniczymi, recepcją w holu głównym, kierownictwem obiektu, serwisem sprzątającym, serwisem technicznym, służbami ochrony) oraz sterowania i awaryjnego wyłączania atrakcji wodnych,
  • instalacji w pomieszczeniu technicznym ratowników infrastruktury umożliwiającej przechowywanie dźwigu dla osób niepełnosprawnych, ładowania jego akumulatorów, ładowania akumulatorów łączności bezprzewodowej i zgodnego z przepisami przechowywania zapasowych butli z tlenem medycznym,
  • sygnalizowania obecności krawędzi urządzeń umieszczonych pod lustrem wody (ścianek, stopni schodów, łóżek wodnych) za pomocą odpowiedniej kolorystyki podłoża,\
  • zapewnienia infrastruktury trwałej, umożliwiającej czasowe wyłączenie z eksploatacji strefy lub urządzenia i uniemożliwienie wejścia w tę strefę osobom postronnym (zamykanie drzwi, kołowroty, szlabany, punkty kotwienia oznaczeń ruchomych),
  • wydzielenia i przygotowania miejsc zaznajamiania uczestników grup zorganizowanych z regulaminem i zasadami korzystania z pływalni przy wykorzystaniu środków audiowizualnych,
  • trwałego ogrodzenia niecek basenów zewnętrznych,
  • trwałego ogrodzenia terenu zewnętrznego wokół rur zjazdowych.

Etap budowy obiektu

Bieżących korekt w zakresie powyższych rozwiązań dokonuje się w trakcie całego procesu budowy obiektu. W końcowej fazie budowy można w ramach audytu przystąpić do:

  • określenia granic stref nadzoru przypadających na jednego ratownika,
  • określenia ilości i rodzaju wyposażenia w sprzęt ratowniczy, pomocniczy oraz do udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy i pierwszej pomocy przedlekarskiej,
  • określenia ilości i rodzaju wyposażenia indywidualnego ratowników i środków ochrony indywidualnej ratowników,
  • określenia ilości, rodzaju i usytuowania tablic, znaków informacyjnych, zakazu i nakazu, głębokości wody, dla osób niepełnosprawnych, oznaczeń pionowych i poziomych, dotyczących obiektu jako całości, a także poszczególnych jego stref i urządzeń,
  • określenia stopnia i charakteru zagrożeń występujących w poszczególnych strefach,
  • opracowania zagadnień dotyczących funkcjonowania służby ratowniczej, jej usytuowania w strukturze organizacyjnej oraz współpracy z pozostałym personelem pływalni, a także regulaminów, procedur i instrukcji funkcjonujących w tym zakresie w obiekcie,
  • ustawienia kątów świecenia poszczególnych rodzajów oświetlenia w taki sposób, żeby nie dochodziło do powstawania niedoświetlonych stref toni wodnej i żeby zminimalizować efekt refleksów świetlnych i olśnień ratowników,
  • dostarczenia wyposażenia pływalni w sprzęt ratowniczy, pomocniczy, do udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej i kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz oznakowania,
  • określenia miejsc szczególnie niebezpiecznych i sposobów ich dodatkowego zabezpieczenia.

Etap uruchamiania obiektu

W końcowej fazie przygotowań do otwarcia obiektu udzielamy także wsparcia w rekrutacji personelu ratowniczego, sprawdzeniu jego wiedzy, umiejętności i kompetencji oraz budowy z wybranych osób sprawnie funkcjonującego zespołu. Przeprowadzamy też szkolenie całego personelu pływalni z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej, obsługi dostarczonego sprzętu ratowniczego, pomocniczego, medycznego oraz wdrożenia opracowanych procedur z zakresu bezpieczeństwa. Ratowników wodnych szkolimy dodatkowo z wdrożenia opracowanych procedur z zakresu ratownictwa, symulując zdarzenia wypadkowe o różnym charakterze w wybranych miejscach obiektu. Zakończeniem procesu audytowania jest udział po stronie inwestora w odbiorze robót od wykonawcy w zakresie związanym z bezpieczeństwem użytkowników i sformułowanie uwag w formie pisemnej. Sprawdzonym rozwiązaniem jest kilkugodzinny próbny rozruch obiektu (najczęściej z udziałem uczniów zaproszonych szkół), mający na celu przetestowanie działania urządzeń, sprzętu i opracowanych procedur.

Wymieniony zakres audytu, stanowiącego wsparcie procesu inwestycyjnego, nie jest oczywiście katalogiem zamkniętym. Sposób jego przeprowadzenia zależy od oczekiwań i możliwości inwestora oraz specyfiki obiektu. W przypadku przystąpienia do procesu audytowania już w trakcie trwania budowy, audyt rozpoczynamy od sporządzenia opinii, dotyczącej zagrożeń bezpieczeństwa, wynikających z dokumentacji technicznej i aktualnego stanu wykonania robót oraz propozycji zmian w tym zakresie możliwych do wprowadzenia na trwającym aktualnie etapie procesu budowlanego. Dalsza procedura audytowania jest uzależniona od potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian w projekcie budowlanym. Podobnie postępujemy przy prowadzeniu audytu w obiektach remontowanych, przebudowywanych lub rewitalizowanych.