Dmuchane pływające place zabaw stanowią od pewnego czasu stały element wyposażenia wielu pływalni, uatrakcyjniając w sposób stały lub okresowy pobyt klientów w obiekcie. Stanowią skuteczny zamiennik stałej rekreacyjnej infrastruktury obiektu, pozwalając na atrakcyjną aranżację przestrzeni.

Z ich eksploatacją związane są jednak zagrożenia bezpieczeństwa użytkowników, czego dowodem jest kilkanaście wypadków, jakie zdarzyły się w ostatnich latach na polskich pływalniach.

Ramy artykułu pozwalają jedynie na zasygnalizowanie podstawowych warunków zapewnienia bezpieczeństwa przy eksploatacji dmuchanych pływających placów zabaw, w oderwaniu od specyfiki i ograniczeń konkretnych obiektów pływalni.

Podstawowe uwarunkowania prawne

Ustawa o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych z 18 sierpnia 2011 r. (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 656 z późn. zm.) nakłada w art. 3 na korzystających z wyznaczonych obszarów wodnych (w tym pływalni) obowiązek zachowania należytej staranności w celu ochrony życia i zdrowia własnego oraz innych osób, a w szczególności:

  1. zapoznania się z zasadami korzystania z danego terenu, obiektu lub urządzenia i ich przestrzegania;
  2. stosowania się do znaków nakazu i zakazu umieszczanych przez podmioty, o których mowa w art. 12 ust. 1;
  3. zapoznania się i dostosowania swoich planów aktywności do umiejętności oraz aktualnych warunków atmosferycznych;
  4. użytkowania sprzętu odpowiedniego do rodzaju podejmowanej aktywności, sprawnego technicznie i zgodnie z jego przeznaczeniem i zasadami użycia;
  5. bezzwłocznego informowania odpowiednich służb ratowniczych lub podmiotów, o których mowa w art. 12 ust. 1, o zaistniałym wypadku lub zaginięciu osoby oraz o innych zdarzeniach nadzwyczajnych mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo osób.

Aby użytkownik pływalni mógł wywiązać się z nałożonych na niego obowiązków, konieczne jest spełnienie przez zarządzającego wyznaczonym obszarem wodnym warunków zapewnienia bezpieczeństwa wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy, polegających w szczególności na:

  • dokonaniu, we współpracy z policją i działającymi na danym terenie podmiotami uprawnionymi do wykonywania ratownictwa wodnego, analizy zagrożeń, w tym identyfikacji miejsc, w  których występuje zagrożenie dla bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji;
  • oznakowaniu i zabezpieczeniu terenów, obiektów i urządzeń przeznaczonych do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji na obszarach wodnych;
  • prowadzeniu działań profilaktycznych i edukacyjnych dotyczących bezpieczeństwa na obszarach wodnych, polegających w szczególności na oznakowaniu miejsc niebezpiecznych i uświadamianiu zagrożeń związanych z wykorzystywaniem obszarów wodnych, w szczególności prowadzeniu akcji edukacyjnych wśród dzieci i młodzieży szkolnej;
  • informowaniu i ostrzeganiu o warunkach pogodowych oraz innych czynnikach mogących powodować utrudnienia lub zagrożenia dla zdrowia lub życia osób;
  • zapewnieniu warunków do organizowania pomocy oraz ratowania osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia.

Ustawodawca uszczegółowił obowiązki zarządzającego wyznaczonym obszarem wodnym przez zobowiązanie go (art. 5 ust. 1) do umieszczenia, w ogólnie dostępnym miejscu, informacji dotyczących:

  • zasad korzystania z wyznaczonego obszaru wodnego,
  • ograniczeń w korzystaniu z wyznaczonego obszaru wodnego,
  • sposobu powiadamiania o wypadkach wraz z numerami alarmowymi.

Najczęściej informacje te podane są w postaci regulaminu ogólnego, regulaminów stanowiskowych atrakcji wodnych, instrukcji korzystania z urządzeń, informacji oraz znaków w postaci piktogramów. Osoba pływająca, kąpiąca się lub uprawiająca sport lub rekreację na wyznaczonym obszarze wodnym jest obowiązana do zapoznania się z tymi informacjami (art. 5 ust. 3).

Do obowiązków zarządzającego wyznaczonym obszarem wodnym należą także (art. 5 ust. 2):

  • wytyczanie strefy dla umiejących i nieumiejących pływać oraz wydzielanie brodzika dla dzieci;
  • zapewnienie stałej kontroli wyznaczonego obszaru wodnego przez ratowników wodnych;
  • utworzenie stanowiska do obserwacji wyznaczonego obszaru wodnego;
  • wyposażenie w sprzęt ratunkowy i pomocniczy oraz urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze (wzrokowe i słuchowe);
  • oczyszczanie powierzchni dna obszaru przeznaczonego do pływania lub kąpieli z wszelkich przedmiotów mogących spowodować skaleczenie lub inny wypadek;
  • upowszechnianie zasad korzystania z wyznaczonego obszaru wodnego;
  • zapewnianie przekazywania informacji o dopuszczalności lub zakazie korzystania z wyznaczonego obszaru wodnego.

Wszystkie te ogólne zasady mają zastosowanie do zapewnienia bezpieczeństwa na dmuchanych pływających placach zabaw.

Analiza zagrożeń

W ramach wykonania dla całego obiektu pływalni analizy zagrożeń, w tym identyfikacji miejsc, w których występuje zagrożenie dla bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji (art. 4 ust. 1 pkt 1) szczególną uwagę należy poświęcić ryzyku użytkowania dmuchanych pływających placów zabaw, jako atrakcji wodnych, których eksploatacja najczęściej nie była uwzględniona w pierwotnym projekcie budowlano-architektonicznym obiektu. Dmuchane pływające place zabaw są atrakcjami wodnymi umieszczanymi w nieckach basenowych, które przewidziane były do pełnienia innych funkcji, bez zmian ich parametrów budowlanych.

Podstawą zarządzania bezpieczeństwem eksploatacji dmuchanych pływających placów zabaw jest prawidłowe wykonanie takiej analizy i wyspecyfikowanie możliwych do wystąpienia w strefie oddziaływania urządzenia zagrożeń dla bezpieczeństwa użytkowników, a następnie podjęcie właściwych środków zaradczych w postaci m.in.:

  • prawidłowego wyznaczenia stref dyżurów ratowników;
  • zatrudnienia właściwej liczby ratowników wodnych potrzebnych do zapewnienia bezpieczeństwa;
  • zatrudnienia właściwej ilości personelu pomocniczego zaangażowanego w zapewnienie porządku i bezpieczeństwa;
  • oznakowania strefy urządzenia w sposób odpowiedni do ujawnionych zagrożeń;
  • wyposażenia strefy urządzenia w odpowiedniego rodzaju sprzęt ratowniczy i odpowiednią jego ilość oraz właściwe jego rozmieszczenie;
  • wyposażenia strefy urządzenia w odpowiedniego rodzaju sprzęt do udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy i odpowiednią jego ilość oraz właściwe jego rozmieszczenie;
  • wyposażenia strefy urządzenia w odpowiedniego rodzaju sprzęt pomocniczy i odpowiednią jego ilość oraz właściwe jego rozmieszczenie;
  • opracowania instrukcji i procedur pracy ratowników i pozostałego personelu pływalni, minimalizujących ryzyko wypadku w strefie urządzenia lub ograniczających jego skutki;
  • opracowanie regulaminów dla użytkowników informujących ich o możliwych zagrożeniach przy korzystaniu z urządzenia i sposobach ich minimalizowania;
  • wdrożenia procesu szkoleń personelu w specyfice obsługi i korzystania z urządzenia;
  • wdrożenia procesu stałego monitorowania wyspecyfikowanych zagrożeń i zarządzania ryzykiem w strefie urządzenia.

Podstawą analizy ryzyka użytkowania danego urządzenia są dostarczane przez producentów lub dystrybutorów instrukcje użytkowania, zawierające informacje dotyczące zagrożeń związanych z użytkowaniem produktu, w tym wszystkie możliwe ostrzeżenia oraz instrukcje prawidłowej obsługi. Instrukcja powinna dokładnie określać sposób korzystania z danego produktu, jego właściwości oraz, jeżeli istnieje taka konieczność, sposób postępowania w przypadku zagrożenia. Instrukcja powinna być napisana w języku polskim w sposób zrozumiały, jasny i przejrzysty.

Formą gwarancji bezpieczeństwa produktu jest znak CE. Nie jest on jednak certyfikatem bezpieczeństwa, ponieważ jego znaczenie jest szersze – informuje nas, że producent wykonał produkt zgodnie z zasadniczymi wymaganiami. Oznakowanie CE dotyczy tylko niektórych grup produktów, w tym urządzeń rekreacyjnych.

Podstawowe ze względów bezpieczeństwa jest zachowanie parametrów technicznych – ciśnienia powietrza, sposobów i punktów kotwienia urządzenia, zalecanej minimalnej głębokości niecki, minimalnej powierzchni wody wokół urządzenia, ciągów komunikacyjnych i sposobów wejścia i opuszczenia urządzenia, maksymalnej ilości użytkowników, dopuszczalnych strojów i elementów ubioru, ograniczeń lub zakazu wnoszenia określonego sprzętu, ograniczeń wieku, wagi, wzrostu, sprawności fizycznej i umiejętności pływania wymaganych od użytkowników, możliwości korzystania ze strefy przez osoby niepełnosprawne, konieczności sprawowania nadzoru nad określonymi grupami użytkowników itp.

Zarządzający wyznaczonym obszarem wodnym jest obowiązany uwzględnić w opracowanych dla użytkowników regulaminach stanowiskowych atrakcji wodnych, instrukcjach korzystania z urządzeń, informacjach oraz znakach w postaci piktogramów wszystkie uwagi zawarte w instrukcjach użytkowania dostarczonych przez producentów lub dystrybutorów, uzupełniając je o wyniki przeprowadzonej analizy zagrożeń, biorącej po uwagę specyfikę obiektu, ze szczególnym uwzględnieniem niecki, w której eksploatowany będzie dmuchany pływający plac zabaw.

Na podstawie wyspecyfikowanych dla danego urządzenia zagrożeń opracowuje się m.in. regulaminy i system oznakowania podający te zagrożenia oraz zastosowane środki zapobiegawcze do wiadomości użytkowników, zgodnie z obowiązkiem nałożonym na zarządzającego pływalnią w art. 4 ust. 1 pkt 2, 3 lit. a i c oraz pkt 4, a także art. 5 ust. 1 pkt 1 i 2 i ust. 2 pkt 6 i 7 ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych.

Oznakowanie

Jednym z ważniejszych elementów mających wpływ na bezpieczeństwo użytkowników dmuchanych pływających placów zabaw jest właściwe oznakowanie strefy oddziaływania urządzenia oraz
czytelny i jednoznaczny sposób przekazywania informacji i ostrzeżeń o czynnikach mogących powodować utrudnienia lub zagrożenia dla zdrowia lub życia ich użytkowników.

Niewłaściwe oznakowanie i przekazywanie informacji lub ich brak mogą stanowić istotny, współodpowiedzialny czynnik wypadków w strefie urządzenia i jest bardzo ważnym elementem biernego zapewnienia bezpieczeństwa w strefie. Jego najważniejszą rolą jest prewencja, realizowana poprzez ilość i jakość informacji dotyczącej bezpieczeństwa, jaka trafia do osób korzystających z dmuchanych pływających placów zabaw. Brak lub niewłaściwy sposób oznakowania w sposób zdecydowany zmniejsza bezpieczeństwo użytkowników urządzenia. Utrudnia również ratownikom egzekwowanie zasad bezpieczeństwa i zmusza do częstszych interwencji porządkowych kosztem obserwacji akwenu.

Rodzaj, ilość i rozmieszczenie oznakowania powinny wynikać z przeprowadzonej analizy zagrożeń bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji.

Podstawowe zagadnienia dotyczące oznakowania i sygnalizacji reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 6 marca 2012 r. w sprawie sposobu oznakowania i zabezpieczania obszarów wodnych oraz wzorów znaków zakazu, nakazu oraz znaków informacyjnych i flag (Dz.U. poz. 286 z późn. zm.). Należy zauważyć, że forma oznakowania (wymiary, grafika, kolorystyka) znaków zakazu, ostrzegawczych i informacyjnych wymienionych w rozporządzeniu unormowana jest ogólnie obowiązującymi przepisami prawa i ustawodawca nie pozostawił zarządzającemu wyznaczonym obszarem wodnym dowolności w tym zakresie. Nie wolno wprowadzać w miejsce znaków określonych rozporządzeniem znaków o innych kształtach, kolorystyce, grafice, rozmiarach itp. na oznaczenie sytuacji nakazu, zakazu lub przekazu informacji określonych w rozporządzeniu. Jednak z powodu małego zróżnicowania znaków wymienionych w rozporządzeniu wskazane jest opracowanie dla dmuchanego pływającego placu zabaw dodatkowych znaków, służących oznaczeniu miejsc i sytuacji w strefie urządzenia, w których ze względu na jego specyfikę:

  • może wystąpić potencjalne niebezpieczeństwo dla użytkowników,
  • wymagane jest określone zachowanie,
  • zakazane jest określone zachowanie,
  • dla bezpieczeństwa użytkowników konieczne jest miejscowe ostrzeżenie,
  • dla właściwego funkcjonowania urządzenia wskazana jest dodatkowa informacja,
  • przebywanie jest dozwolone tylko dla określonych grup użytkowników,
  • przebywanie dozwolone jest po spełnieniu dodatkowych wymagań.

Należy przy tym przypomnieć, że znaki obowiązują tylko w obszarze, z którego są widoczne.

Oprócz umieszczenia znaków zakazu, nakazu oraz informacyjnych do obowiązków zarządzającego wyznaczonym obszarem wodnym należy oznakowanie głębokości wody w niecce, w której znajduje się dmuchany pływający plac zabaw. Oznaczenia głębokości wody należy dokonać w sposób umożliwiający zapoznanie się z nim zarówno osobom przebywającym na urządzeniu lub w wodzie, jak i osobom wchodzącym na urządzenie lub do wody, poprzez namalowanie na cembrowinie niecki basenowej (w pobliżu drabinek lub schodków) lub na ścianach w bezpośrednim jej sąsiedztwie liczb oznaczających głębokość (w metrach) w danym miejscu pływalni albo umieszczenie tablic w postaci piktogramów, zawierających komponent w postaci liczb oznaczających głębokość (w metrach) w danym miejscu pływalni. Oznaczenia muszą być widoczne ze wszystkich miejsc umożliwiających wejście na obszar, którego dotyczą.

Regulamin stanowiskowy

Regulamin stanowiskowy atrakcji wodnej pływalni – dmuchanego pływającego placu zabaw – ustanawia określone prawa i obowiązki wszystkich osób przebywających w strefie urządzenia, powinien więc być przygotowany ze szczególną starannością, w sposób zindywidualizowany, dostosowany do warunków konkretnego obiektu i uwzględniać przede wszystkim zapewnienie bezpiecznych warunków korzystania z tej atrakcji. Powinny być w nim w sposób jasny i zrozumiały podane nakazy i zakazy postępowania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa użytkownikom oraz jasne informacje o ewentualnych zagrożeniach lub utrudnieniach występujących na urządzeniu oraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Wyraźnie powinny zostać podane ograniczenia (w tym także zdrowotne) związane z korzystaniem z urządzenia.

Regulamin powinien znajdować się w bezpośrednim sąsiedztwie urządzenia, przed wejściem w strefę jego użytkowania i spełniać ogólne warunki określone dla wyglądu i usytuowania regulaminu pływalni, a mianowicie powinien być:

  • umieszczony na widocznym miejscu,
  • sporządzony literami wielkości nie mniejszej niż 1 cm grubą czytelną czcionką w kolorze ciemnym (czerń, granat),
  • umieszczony w miejscu dobrze oświetlonym,
  • umieszczony na wysokości umożliwiającej zapoznanie się z nim dzieciom,
  • umieszczony w miejscu umożliwiającym zapoznanie się z nim grupie zorganizowanej.

Wyposażenie sprzętowe

Do obowiązków zarządzającego wyznaczonym obszarem wodnym należy m.in. wyposażenie go w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze, mając na uwadze konieczność zapewnienia bezpieczeństwa osobom korzystającym z tego obszaru, adekwatnie do specyfiki zainstalowanych urządzeń.

Podstawowe zasady wyposażenia reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 27 lutego 2012 r. w sprawie wymagań dotyczących wyposażenia wyznaczonych obszarów wodnych w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne (Dz.U. poz. 261 z późn. zm.).

Ilość i rodzaj sprzętu ratunkowego i pomocniczego oraz urządzeń sygnalizacyjnych i ostrzegawczych powinny umożliwiać prawidłowe wykonanie czynności z zakresu ratownictwa wodnego w warunkach konkretnego obiektu, w zakresie ryzyk wyspecyfikowanych w trakcie przeprowadzenia analizy zagrożeń bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji. Może okazać się, że na konkretnej pływalni w warunkach jej funkcjonowania ilość i rodzaj wyposażenia w sprzęt ratunkowy i pomocniczy oraz urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze będą wymagać poszerzenia w stosunku do zapisów określonych w rozporządzeniu w sprawie wymagań dotyczących wyposażenia wyznaczonych obszarów wodnych w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne. Taka sytuacja może wystąpić na konkretnym obiekcie przy eksploatacji dmuchanego pływającego placu zabaw, np. w sytuacji, kiedy odległości lub głębokości uniemożliwiają lub utrudniają posługiwanie się minimalnym zakresem sprzętu wymienionym w rozporządzeniu.

Zarówno ilość, jak i rodzaj sprzętu wymienionego w ww. rozporządzeniu w wielu przypadkach nie są wystarczające do zapewnienia realnego bezpieczeństwa podczas eksploatacji urządzenia. W zależności od specyfiki obiektu i występujących zagrożeń bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji często występuje konieczność zastosowania niestandardowego sprzętu ratowniczego lub jego konfiguracji i uzupełnienia sprzętu wyspecyfikowanego w rozporządzeniu o np. boje SP czy rzutki piłkowe lub rękawowe itp.

Przy występujących w strefach nadzoru ratowniczego odległościach przekraczających długości żerdzi ratowniczych (od cembrowiny basenu do dmuchanego pływającego placu zabaw) należy rozważyć wyposażenie stanowisk ratowniczych w rzutki ratownicze (najlepiej piłkowe). Pozwalają one na bezpieczny i celny rzut w kierunku osoby poszkodowanej, dostarczając jej jednocześnie środka wypornościowego i umożliwiając ściągnięcie poszkodowanego do brzegu basenu. Przy dużej powierzchni akwenu wokół dmuchanego pływającego placu zabaw należy rozważyć wyposażenie stanowisk ratowniczych w boje SP lub pasy ratownicze typu węgorz.

Rozporządzenie stanowi dla zarządzających wyznaczonym obszarem wodnym jedynie podstawę do stworzenia właściwej struktury organizacyjnej i wyposażenia obiektu w sprzęt ratowniczy służący do udzielania pomocy użytkownikom, którzy znaleźli się w stanie zagrożenia życia w wodzie na terenie pływalni. Przytoczone przepisy określają tylko minimalne wymagania dla zapewnienia bezpieczeństwa na pływalni. Na zarządzającym wyznaczonym obszarem wodnym spoczywa obowiązek podjęcia skutecznych działań organizacyjnych, zmierzających do zapewnienia realnego bezpieczeństwa użytkownikom i pracownikom obiektu oraz skutecznego udzielenia pomocy w sytuacjach wypadkowych w wodzie, m.in. poprzez adekwatne do zagrożeń wyposażenie w sprzęt ratowniczy i do udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy.

Wykaz sprzętu medycznego, leków i artykułów sanitarnych, w jakie powinna być wyposażona pływalnia, określa załącznik do rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie wymagań dotyczących wyposażenia wyznaczonych obszarów wodnych w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne (z podziałem na:

  • sprzęt do resuscytacji krążeniowo-oddechowej,
  • środki opatrunkowe,
  • leki.

Ponieważ przy eksploatacji dmuchanego pływającego placu zabaw poważnym zagrożeniem są urazy kostno-stawowe standardowe wyposażenie w sprzęt medyczny wymieniony w załączniku do rozporządzenia powinno być poszerzone (jakościowo i ilościowo) o wyposażenie służące stabilizacji kręgosłupa we wszystkich jego odcinkach (kołnierze szyjne, deski ortopedyczne – dostosowane do różnych grup wiekowych) oraz stabilizatory kończyn.

Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 2) i 4) Ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych z 18 sierpnia 2011 r. (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 656 z późn. zm.) zapewnienie przez zarządzającego wyznaczonym obszarem wodnym bezpieczeństwa na tym obszarze polega m.in. na, zabezpieczeniu terenów, obiektów i urządzeń przeznaczonych do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji oraz na informowaniu i ostrzeganiu o czynnikach mogących powodować utrudnienia lub zagrożenia dla zdrowia lub życia osób. Związane jest z tym czasowe wyłączenie określonych obszarów pływalni z używalności. W przypadku gdy dmuchany pływający plac zabaw jest rozłożony, ale w danym czasie nieudostępniony do użytkowania, należy wyłączyć jego strefę z eksploatacji. Na pływalni powinien znajdować się sprzęt (słupki, liny, łańcuchy, tablice, parawany, taśmy itp.) umożliwiający widoczne i czytelne oznaczenie strefy urządzenia czasowo wyłączonego z eksploatacji i uniemożliwiające wejście do tej strefy osobom postronnym. Zagadnienia związane z wyłączaniem strefy z użytkowania powinna regulować odrębna procedura.

W bezpiecznej eksploatacji dmuchanego pływającego placu zabaw pomocne może być także wyposażenie pomocnicze, takie jak:

  • nagłośnienie (radiowęzeł, tuby akustyczne), umożliwiające nadawanie komunikatów i ostrzeżeń dla osób znajdujących się na urządzeniu;
  • sygnalizacja akustyczna (zgodnie z § 2 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia z 27 lutego 2012 r. w sprawie wymagań dotyczących wyposażenia wyznaczonych obszarów wodnych w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne pływalnię wyposaża się w akustyczny sygnał alarmowy typu gwizdek, gong, dzwon lub syrena) – umożliwiająca nadawanie sygnałów dźwiękowych, których znaczenie należy podać do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie odpowiednich zapisów w regulaminie obiektu i regulaminie stanowiskowym urządzenia;
  • sygnalizacja optyczna (świetlna) – umożliwiająca regulację ruchu wejściowego na urządzenie, której znaczenie należy podać do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie odpowiednich zapisów w regulaminie obiektu i regulaminie stanowiskowym urządzenia;
  • środki łączności bezprzewodowej – umożliwiające wzajemną komunikację pomiędzy ratownikami wodnymi zabezpieczającymi dmuchany pływający plac zabaw oraz dodatkowym personelem zaangażowanym w zapewnienie bezpieczeństwa w strefie urządzenia i personelem kasowym;
  • lustra – eliminujące zjawisko tzw. martwych punktów i wspomagające ratowników wodnych w dozorze miejsc, gdzie ze stanowiska ratowniczego jest ograniczona widoczność na dozorowane urządzenie i akwen wokół niego. Lustra zapewniają większe bezpieczeństwo i ochronę osób korzystających z dmuchanego pływającego placu zabaw i zwiększają komfort pracy służb ratowniczych;
  • monitoring wizyjny (nawodny i podwodny) – wspomagający bezpośrednio pracę ratowników wodnych w sytuacji, gdy monitory umieszczone są na stanowiskach ratowniczych lub bezpośrednio w zasięgu wzroku dyżurującego na stanowisku ratownika wodnego albo w pomieszczeniu, gdzie stały nadzór pełni osoba będąca w bezpośrednim kontakcie z ratownikiem wodnym pełniącym nadzór nad bezpieczeństwem użytkowników dmuchanego pływającego placu zabaw. Monitoring pełni w tym wypadku funkcję prewencyjną i wspomagającą ratowników wodnych w dozorze miejsc, gdzie ze stanowiska ratowniczego jest ograniczona widoczność na dozorowane urządzenie, akwen wokół niego, toń wodną i strefę przydenną;
  • indywidualne systemy monitorujące – kontrolujące zachowanie poszczególnych użytkowników przebywających w strefie dmuchanego pływającego placu zabaw i uruchamiające alarm w przypadkach określonych przez zarządzającego obiektem. Najczęściej w postaci opasek umożliwiających kontrolę głębokości, na jakiej znajduje się użytkownik, oraz czasu jego przebywania na tej głębokości. Ultradźwiękowy sygnał alarmujący jest wysyłany do odbiornika umieszczonego na ścianie basenu pod wodą w momencie, kiedy pływająca osoba przebywa pod wodą dłużej niż przewidziany w systemie czas.

Ratownicy wodni i personel pomocniczy

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 23 stycznia 2012 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących liczby ratowników wodnych zapewniających stałą kontrolę wyznaczonego obszaru wodnego (Dz.U. poz. 108 z późn. zm.) ustala minimalne wymagania dotyczące liczby ratowników wodnych, zapewniających stałą kontrolę wyznaczonego obszaru wodnego.

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że przedmiotowe rozporządzenie już w swoim tytule odwołuje się do minimalnych wymagań, które w praktyce nie zawsze wystarczają do zapewnienia realnego bezpieczeństwa użytkownikom pływalni i właściwej organizacji pracy służby ratowniczej.

Wskazane rozporządzenie określa jedynie minimalne wymagania dla ilości służby ratowniczej. Natomiast na zarządzającym pływalnią spoczywa obowiązek podjęcia skutecznych działań organizacyjnych zmierzających do zapewnienia realnego bezpieczeństwa użytkownikom i pracownikom oraz skutecznej reakcji w sytuacjach wypadkowych w wodzie i poza nią. Na podstawie analizy zagrożeń zarządzający obiektem ma obowiązek urealnienia tych norm minimalnych i dostosowania ich do faktycznych zagrożeń mogących wystąpić w obiekcie i przy eksploatacji konkretnego urządzenia.

Do obowiązków zarządzającego wyznaczonym obszarem wodnym należy zgodnie z zapisami art. 5 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych zapewnienie stałej kontroli wyznaczonego obszaru wodnego przez ratowników wodnych i utworzenie stanowiska do obserwacji wyznaczonego obszaru wodnego.

Na nim spoczywa obowiązek określenia właściwej w stosunku do konkretnego obiektu (o określonej infrastrukturze, maksymalnej liczbie osób korzystających z obiektu i jego części, ich wieku i sprawności ogólnej, rodzaju zajęć itp.) liczby i rozmieszczenia ratowników, gwarantujących w tych warunkach realne bezpieczeństwo użytkownikom. Zatem zarządzający wyznaczonym obszarem wodnym mogą tę ilość dowolnie ustalać. Nie mogą przy tym oczywiście przyjąć norm mniejszych niż minimalne, określone w przepisach, ale mogą liczbę ratowników dowolnie zwiększać.

Określenie liczby ratowników wodnych dla strefy eksploatacji dmuchanego pływającego placu zabaw należy rozpocząć od wykonania analizy zagrożeń, w tym identyfikacji miejsc, w których występuje zagrożenie dla bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji. Identyfikacja miejsc, w których występuje zagrożenie dla bezpieczeństwa użytkowników, jest podstawą do określenia stref zabezpieczenia ratowniczego (dyżuru ratowniczego) i usytuowania stanowisk ratowniczych – czyli do ustalenia minimalnej liczby ratowników wodnych potrzebnych do zapewnienia bezpieczeństwa danego urządzenia.

Liczba, rodzaj i usytuowanie stanowisk ratowniczych nie wynikają bezpośrednio z ogólnie obowiązujących przepisów prawa, ale z dokonanej analizy zagrożeń bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji. Należy przy tym pamiętać, że wprowadzenie nowej funkcji dla dotychczas funkcjonującej strefy, obejmującej określoną nieckę basenową (użytej atrakcji wodnej, charakteru aktywności, rodzaju użytkowników) zmienia zarówno granice, jak i charakter strefy, co wymusza zmianę w niej warunków zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom. Podstawową zmianą jest tutaj wprowadzenie sztucznej przegrody, ograniczającej zarówno widoczność poziomą, jak i widoczność w toni wodnej i strefie przydennej. Wiąże się to najczęściej z koniecznością zapewnienia zwiększenia obsady ratowników wodnych zabezpieczających strefę oraz takim usytuowaniem stanowisk ratowniczych, aby zapewniona została stała, niezakłócona kontrola wzrokowa zarówno nawodnej części dmuchanego pływającego placu zabaw, jak i powierzchni wody wokół niego oraz toni wodnej i strefy przydennej wokół i pod urządzeniem pływającym. Zapewnienie warunków do stałej, niezakłóconej kontroli wzrokowej strefy urządzenia może wiązać się z koniecznością zapewnienia odpowiednich warunków oświetlenia, w tym oświetlenia podwodnego toni wodnej i strefy przydennej niecki, a także likwidacji odbić światła od powierzchni wody. Może wiązać się także z koniecznością obniżenia lub podwyższenia (w zależności od specyfiki obiektu) wysokości stanowisk ratowniczych.

W przypadku wyboru grupowo-interwałowego sposobu eksploatacji dmuchanego pływającego placu zabaw (w strefę eksploatacji urządzenia wpuszczana jest określona liczebnie grupa osób na określony czas, a następna grupa wpuszczana jest dopiero po opuszczeniu strefy urządzenia przez poprzedników) konieczne może być zatrudnienie do obsługi odpowiedniej ilości personelu pomocniczego zaangażowanego w zapewnienie porządku i podstawowych zasad bezpieczeństwa (instruowanie, wpuszczanie, kontrola strojów, liczebności użytkowników, czasu ich przebywania w strefie, przestrzegania regulaminu i warunków nadzoru, ewentualnej ewakuacji itp.) bez absorbowania uwagi ratowników wodnych i odrywania ich od podstawowego obowiązku, jakim jest stała, niezakłócona kontrola wzrokowa i gotowość do reakcji w sytuacji wypadkowej.

Nie należy także zapominać o opracowaniu i wdrożeniu procedur bezpiecznej eksploatacji dmuchanego pływającego placu zabaw, według których jego obsługę będą prowadzili ratownicy wodni i personel pomocniczy zaangażowany w zapewnienie porządku i podstawowych zasad bezpieczeństwa na tej atrakcji wodnej.

Powyższy artykuł powstał na podstawie trzydziestoletnich doświadczeń autora w przeprowadzaniu audytów bezpieczeństwa pływalni i dwudziestoletnich doświadczeń w pracy biegłego sądowego. Treści w nim zawarte mają charakter ogólny i zawsze należy je odnieść do specyfiki konkretnego obiektu.